Την Πρωτομαγιά του 1944 εκτελούνται 200 κομμουνιστές, ως αντίποινα για τον θάνατο 4 Γερμανών στους Μολάους. Νωρίς το πρωί, οι μελλοθάνατοι, πολιτικοί κρατούμενοι και εξόριστοι, μεταφέρονται με φορτηγά από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου στο Σκοπευτήριο Καισαριανής. Στη διαδρομή τραγουδούν, γράφουν σημειώματα στους συγγενείς και συναγωνιστές τους και τα πετάνε στο δρόμο. Μάταια ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός προσπαθεί για αμνηστία. Οι εκτελέσεις ολοκληρώνονται το μεσημέρι. Το αίμα, άφθονο, βάφει το χώμα και ρέει στους δρόμους, κατά μήκος της μακάβριας πομπής προς το Γ΄ Νεκροταφείο. Εκεί, στο ΒΔ τμήμα του, περίμεναν 200 ατομικοί τάφοι. Κανείς όμως δεν γνωρίζει τα ονόματα των θυμάτων. Τα ρούχα τους παραδίδονται την ίδια μέρα στην Αρχιεπισκοπή, για να ακολουθήσει ένα ακόμα δράμα, η ταυτοποίησή τους…
“Πήρα ένα (σακάκι) στα χέρια. Οι αγκώνες ήταν πολύ τριμένοι. […]
Στο άλλο σακάκι· μια ταυτότητα, ένα όνομα σκέτο. Στο άλλο τίποτα, ούτε αυτό. Στο άλλο πάλι μια σημείωση
[…] Προς το βράδι άδειασε η αποθήκη και κόπασε ο κοπετός. Οι άτιμοι οι Ναζί κάτι ήξεραν που δεν έδιναν τα ονόματα.”
Ιωάννας Τσάτσου, Φύλλα Κατοχής, Αθήνα 1966
Καθώς καμία οικογένεια δεν ήξερε που ήταν θαμμένος ο δικός της, κάθε μία ανέλαβε από έναν τάφο, έβαλε το όνομα του συγγενή της και τον περιποιήθηκε. Η ταυτοποίηση ολοκληρώθηκε κατά την εκταφή, χρόνια μετά, με τη συμβολή του Πανελλήνιου Συλλόγου Θυμάτων Κατοχής «Ο Φοίνιξ». Τα οστά των εκτελεσθέντων συγκεντρώθηκαν στο δυτικό τμήμα του Νεκροταφείου με την προοπτική της ανέγερσης μαυσωλείου για την φύλαξή τους.
«Περί εκτελέσεως Ελλήνων πολιτών υπό Γερμανικών Αρχών Κατοχής», αναφορά του ΚΑ΄ Αστυνομικού Τμήματος προς την Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών. Αθήνα, 1 Μαΐου 1944. Αντιγραφο. [ΑΣΚΙ, αρχείο ΕΔΑ]
Μαρτυρίες:
Ο Διονύσης Χριστακόπουλος, με τον πατέρα του ανάμεσα στους εκτελεσθέντες, διηγείται: “Τη φοβερή είδηση δεν την μάθαμε την ίδια μέρα. Την άλλη μέρα μας ειδοποίησε η γιαγιά μου, που έμενε στο Περιστέρι. Μετά από λίγες μέρες μας έστειλαν τα ρούχα του πατέρα μου. Η μητέρα μου μόλις είδε το δέμα λιποθύμησε. Το άνοιξα εγώ και βρήκα μέσα στα ρούχα μια φωτογραφία της μητέρας μου με τη μικρή μου αδελφή, που είχε τζάμι και ήταν κολλημένη με μονωτική ταινία. Επάνω έγραφε: Δημήτρης Χριστακόπουλος 1 Μάη 44, μας πάνε για εκτέλεση.- Η Βικτώρια Γεωργούλα και η Κατίνα Τσίρκα- Φλούντζη, μέλη του πρώτου μετά την απελευθέρωση Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ένωσης Θυμάτων Κατοχής 1941-44 διηγούνται σχετικά με τον ενταφιασμό των 200 στο Γ΄ Νεκροταφείο: “Όπως μας πληροφόρησαν νεκροθάφτες και υπάλληλοι του Γ΄ Νεκροταφείου, το βράδυ της παραμονής της Πρωτομαγιάς τους είχε δοθεί εντολή απ΄τις γερμανικές αρχές να ανοιξουν 200 ατομικούς τάφους και την ώρα που τους έφεραν τους είχαν έτοιμους στο ΒΔ τμήμα του Νεκροταφείου.
– Είχαμε έτοιμους διακόσιους τάφους σε ένα τετράγωνο, 8 σειρές με 25 τάφους στην καθε σειρά, όταν έφτασαν τα αυτοκινητα με τους 200 εκτελεσμένους, μας είπε ένας υπάλληλος. Και συνέχισε:
“Τους μετέφεραν με φορτηγά αυτοκίνητα. Όλοι ήταν ντυμένοι. Τα αίματα έτρεχαν απ’ τα αυτοκίνητα. ήταν ζεστοί ακόμα. Μερικοί έδιναν την εντύπωση ότι ανέπνεαν. Ένας εργάτης συγκινημένος μας δήλωσε «κάποια στιγμή άκουσα ελαφρά βογγητά. Οι Γερμανοί όμως με τα όπλα τους και τις αγριοφωνάρες τους μας έσπρωχναν, μας χτυπούσαν και μας ανάγκαζαν να δουλεύουμε βιαστικά για να τελειώνουμε γρήγορα-γρήγορα με την ταφή»”.
Τα παραπάνω δημοσιεύονται στο βιβλίο του Αντώνη Φλούντζη, Χαϊδάρι, κάστρο και βωμός της Εθνικής Αντίστασης, Αθήνα 1986
Πάνος Ζάχαρης – Σκιτσογράφος
The Working Dead…and… – Εκδόσεις Τόπος