Γλύπτης:Χρήστος Μέλλιος, Αρχιτέκτονας: Νίκος Παπακώστας
Η Αντίσταση ενάντια στον φασισμό και τις δυνάμεις Κατοχής εκδηλώνεται από τον πρώτο καιρό της Κατοχής με αυθόρμητες μεμονωμένες ενέργειες. Σύντομα ιδρύονται αντιστασιακές οργανώσεις με στόχο την απελευθέρωση της χώρας, με κυριότερες το ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, ΠΕΑΝ, ΜΙΔΑΣ 614, ΕΠΟΝ και πολλές ακόμα σε ολόκληρη τη χώρα. Συνδράμουν άνδρες, γυναίκες, νέες και νέοι, υπάλληλοι, εργάτες, φοιτητές, ανάπηροι του αλβανικού μετώπου, απλοί πολίτες.
Η Αντίσταση παίρνει ποικίλες μορφές τόσο στα αστικά κέντρα όσο και στην ύπαιθρο: απεργίες, διαδηλώσεις, αναγραφή συνθημάτων, διανομή προκηρύξεων. Συγχρόνως, αναπτύσσονται δίκτυα κατασκοπείας και μαχητική δράση: δολιοφθορές, ανατινάξεις, ενέδρες και μάχες με τη μορφή ανταρτοπόλεμου, υποστήριξη και απόκρυψη συμμάχων, συγκέντρωση και διαβίβαση πληροφοριών στο εξωτερικό, διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων. Ο αγώνας, ηρωικός και αποτελεσματικός, έχει βαρύ τίμημα: συλλήψεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις και σφαγές αθώων πολιτών ως αντίποινα.
Η σημασία της ελληνικής Αντίστασης είναι μεγάλη, καθώς έδειξε στον κόσμο, σε μια εποχή που οι κατακτητές έμοιαζαν αήττητοι, πως μια μικρή χώρα μπορούσε να αντισταθεί μαζικά με επιτυχία, θάρρος και αυτοθυσία.
Το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης είναι αποτέλεσμα πανελλήνιου καλλιτεχνικού διαγωνισμού που προκήρυξε ο Δήμος Αθηναίων το 1985. Ολοκληρώθηκε το 1988. Πέρα από την απόδοση τιμής σε «όσους δεν πρόλαβαν», συμβολίζει «την αιώνια αντίσταση του Ελληνικού Έθνους όχι μόνο ενάντια στο φασισμό, αλλά και σε κάθε επιβουλή κατά της Εθνικής μας ακεραιότητας. Συμβολίζει ακόμα την ανυποχώρητη πάλη του λαού μας για Ειρήνη, Ελευθερία και Εθνική Ανεξαρτησία» (Προκήρυξη καλλιτεχνικού διαγωνισμού για τη δημιουργία Μνημείου Εθνικής Αντίστασης στην πλατεία του Γ’ Νεκροταφείου. Μάρτιος 1985).