“ Δε βρήκα πουθενά ψωμί
Και σπίτι πώς να πάω
Θα με πληγώσει μια φωνή:
«Πατέρα μου πεινάω».
Απόψε το παιδάκι μου
Θα γείρει πεινασμένο
Και τον πατέρα του θα δει
Πρώτη φορά κλαμένο.
Να μαραθείς βλαστάρι μου
Ποτέ δε θα σ’ αφήσω
Και με το αίμα της καρδιάς
Εγώ θα σε ταΐσω.”
Κώστας Βίρβος (1926-2015), Πείνα, 1964
Το «Κουρτουλούς» ήταν τουρκικό φορτηγό πλοίο, το οποίο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας στην κατεχόμενη Ελλάδα στη διάρκεια του μεγάλου λιμού.
Το πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα έγινε στις 16 Οκτωβρίου του 1941. Μεταφέρονται φασόλια, ρεβίθια, κρεμμύδια, αυγά και αλίπαστα ιχθύων που αγοράστηκαν από την Αμερικανική Επιτροπή Vanderbilt, τρόφιμα ως δώρο της Ερυθράς Ημισελήνου για τα παιδιά, αλλά και δέματα από τους Έλληνες που ζούσαν στην Τουρκία προς τις οικογένειές τους στην Ελλάδα. Ακολούθησαν τέσσερα ακόμα ταξίδια, στις 11 και 26 Νοεμβρίου του 1941, στις 15 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου και στις 5 Ιανουαρίου του 1942.Στις πέντε διαδρομές που πραγματοποίησε το «Κουρτουλούς» μετέφερε χιλιάδες τόνους τρόφιμα και χάρη στη βοήθεια αυτή εφοδιάστηκαν νοσοκομεία και φιλανθρωπικά ιδρύματα και επεκτάθηκαν τα συσσίτια στην Αθήνα, αλλά και στην επαρχία.
Το πλοίο βυθίστηκε κατά το τελευταίο του ταξίδι στην Ελλάδα, στις 20 Φεβρουαρίου του 1942, λόγω ισχυρής καταιγίδας στη θάλασσα του Μαρμαρά. Η αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας συνεχίστηκε με άλλα πλοία μέχρι το 1946.
Το «Κουρτουλούς», με το συμβολικό όνομα “Απελευθέρωση”, εγγράφηκε στη συλλογική μνήμη της εποχής ως συνώνυμο της ελπίδας, της βοήθειας και της αλληλεγγύης για την αντιμετώπιση της πείνας, με τέτοιο τρόπο, ώστε για κάθε πλοίο με τρόφιμα που έφτανε στις ακτές οι Έλληνες φώναζαν «Το Κουρτουλούς, έφτασε το Κουρτουλούς»
