Η μνήμη της περιόδου 1940-1944 στον δημόσιο χώρο αποτυπώνεται κυρίως σε μνημεία, σε πεδία μαχών, τόπους μαρτυρίων ή εκτελέσεων. Ο τόπος ταφής, ιερός και καθ’ όλα ιστορικός, μνημονεύεται σπανιότερα. Στην περίπτωση της Αθήνας, το Γ’ Νεκροταφείο, που μόλις είχε ιδρυθεί για να καλύψει τις ανάγκες των πολιτών σε καιρό ειρήνης, έγινε κατεξοχήν Τόπος του πολέμου και της Κατοχής. Στο πέρασμα των ετών, το νεκρικό τοπίο άλλαξε. Πολλά ίχνη της εποχής χάθηκαν, ενώ άλλα λησμονήθηκαν.
Η διαδρομή μνήμης ‘40 – ‘44 αφιερώνεται στους εδώ νεκρούς της περιόδου. Αναζητώντας το χθες στο σήμερα, ξεδιπλώνει ιστορίες του τόπου και των ανθρώπων. Συγχρόνως, επανασυστήνει στο κοινό το Γ’ Νεκροταφείο ως ιστορικό τόπο μνήμης για «όσους δεν πρόλαβαν» να δουν τη χώρα μας ελεύθερη.
Η διαδρομή ξεκινά από την κεντρική είσοδο με ανηφορική πορεία, κατά μήκος του χώρου, όπου άλλοτε ενταφιάζονταν ομαδικά τα ανυπεράσπιστα θύματα της πείνας, του κρύου και των ασθενειών. Φτάνει στο Μνημείο Εκτελεσθέντων και στους τιμής ένεκεν τάφους. Συνεχίζει προς το Στρατιωτικό Τμήμα και, έπειτα, κατηφορίζει προς την πλατεία του Νεκροταφείου, για να συναντήσει τα μνημεία της Εθνικής Αντίστασης και της σφαγής του Αιγάλεω. Η περιήγηση είναι συγχρόνως θεματική και χρονολογική: από τον πρώτο χρόνο της Κατοχής και τον ζοφερό χειμώνα του ‘41-’42, στις εκτελέσεις του ‘44 και, τέλος, στην επίσημη μνημονική μεταπολεμική χειρονομία. Ο περίπατος επεκτείνεται σε τάφους εκτελεσθέντων και συνεχίζεται ως το Εβραϊκό Νεκροταφείο.
Στόχος της διαδρομής μνήμης ‘40 -‘44 είναι να αφουγκραστούμε τις ιστορίες των θυμάτων και να συναισθανθούμε την τραγικότητα όσων συνέβησαν την εποχή εκείνη, μέσα από τη φυσική μας παρουσία στον τόπο του νεκροταφείου από τη μια, και μέσα από την ψηφιακή αναζήτηση προσωπικών ιστοριών και ιστορικών τεκμηρίων από την άλλη. Ας την ακολουθήσουμε…